In de regel weet ik dat heel erg goed. Maar soms… soms even niet. Sta ik op en snap ik het niet meer, twijfel aan alles – vooral aan mezelf -, ben ik kwijt waar ik heenga en hoe, en als ik het me herinner is de eerste gedachte die van de geselende: “hoe kóm je erbij, wie zit daar nou op te wachten, alsof jíj dat kunt.” En voor ik het weet hang ik boven een diepe zwarte afgrond met gevaarlijk zuigende werking.
Zo ook vanmorgen. Eenmaal beneden wat doelloos rommelend komt mijn jongste binnen. Hij, startende maar vanaf het begin af aan fullblown puber, kan in de regel zijn ruimte goed, direct en stevig claimen. Maar nu, terwijl hij op me afkomt, zie ik hem intuïtief scannen; oogjes knijpen, lijf houdt een seconde in. Dan laat hij alle spierspanning los, overbrugt met één soepele beweging de 2 meter tussen ons in en vlijt zich als vloeibaar warme chocolade tegen mij aan.
Even staan we zo, ik hou hem goed vast, adem hem op, drink hem in en voel hoe zijn woordeloze warmte van binnen iets beweegt in mijn verstarring.
“Ik wil even naar buiten, een stukje lopen.”
En daar waar hij normaal honend kan briesen dat het nog dónker is en ijskoud, voel ik hoe hij de druk van zijn armen iets verstevigd, kort maar bevestigend. Hij zegt niets en toch hoor ik: “Doe maar, mam.”
Ik ga. Mijn stappen kraken in de bevroren sneeuw en mijn adem maakt dikke, witte wolken. En terwijl ik loop maakt de zwarte afgrond plaats voor de pracht die wáár is.
Godzijdank. Met hart nu open kan ik het allemaal weer zien.
“Wat zit dat poeder-prinsesje daar in Afrika met haar prins nou te klagen over hoe moeilijk het soms is als Royal in de UK, terwijl ze op de centen van belastingbetalers de hele wereld afreist, nu in Afrika lekker koloniaal loopt te doen, dankzij haar huwelijk rijker dan rijk is en het aan alle kanten goed heeft getroffen met zichzelf en alles wat ze heeft?! #HarryAndMeghan”
Dit is een samenvattende en zwaar gecensureerde versie van het type bericht dat in alle hoeken van de social media te lezen valt, de afgelopen dagen. Sinds de documentaire “Harry & Meghan. An African Journey” uit is, waarin Harry en Meghan op on-Britse wijze open zijn over hun gevoelens ten aanzien van de pers en de manier waarop zij, en dan vooral Meghan, bejegend worden.
Tegenover de haat-berichten staan ook miljoenen steunende woorden aan het adres van het koninklijke koppel: “We love you. You’re the best. Shame on you, haters. Punch Britains Press in the face. etc. #HarryAndMeghan”
Ik scan deze teksten, als altijd in de ban van mijn eigen verbazing over die kennelijk diepgevoelde behoefte van veel mensen om het in zulke sterke en stellige bewoordingen te hebben over personen die zij feitelijk niet kennen.
Nep of echt?
Eén discussie tussen de tegenstanders en voorstanders valt mij in het bijzonder op: “She’s so faking it; she’s an actress!” vs. “Look at how real her emotions are, so vulnerable and sad, I can feel it in the pit of my stomach.”
Wie van deze twee elkaar bevechtende groepen zou het bij het rechte eind hebben?
Meghans non-verbaal nader bekeken
Een blik op deze vraag vanuit het non-verbale laat mij de volgende uitingen van Meghan zien, terwijl ze met de interviewer praat (als je dat leuk vindt kun je met me meekijken. Ik ga in op het deel van 0.18 – 1.20 min in onderstaande video):
Over Harry en zijn angst dat haar hetzelfde overkomt als zijn moeder onder druk van de media: het bijten op haar lip wat duidt op spanning die ze probeert in te houden; dan wegvallen van de spierspanning rond de ogen en in het gelaat (regulatie op spanning); om over te gaan in een zgn. ‘social smile’, waarbij de mondhoeken omhoog krullen maar de lach niet tot aan de ogen reikt. Dit is een incongruente uiting die de ontvanger of gesprekspartner precies dat signaal geeft: hee, dit is raar, hier klopt iets niet.
Over het zwanger zijn en daarna zo goed mogelijk invulling proberen te geven aan het moederschap waarin alles nieuw is en daarmee moeilijk, laat staan onder de druk waaronder zij verkeren: toon gaat omhoog aan het einde van de zin (ongemak); ze reguleert de intensiteit van haar gevoel door weg te kijken terwijl ze probeert te formuleren; dan hoofd schuin en schouders omhoog, een heel giechelig, klein stemmetje hevig knikkend met weer die social smile en tegelijkertijd een strakke bovenlip, iets later klemt ze haar kaak opeen. Nu is er behalve de incongruentie van de social smile ook nog die van aan de ene kant een (om begrip) vragende, bijna submissieve houding en aan de andere kant een impuls vanuit wenkbrauwen, kaak en bovenlip: voor mij duidt dit op ongemak en spanning.
Ze sluit haar ogen en schudt even haar hoofd als ze zegt: “It’s a very real thing to be going through behind the scenes.”, om vervolgens bevestigend te knikken. Dan op de vraag of het dus echt moeilijk is voor haar, deze situatie, kijkt ze de interviewer recht aan en sluit haar ogen kort maar duidelijk voordat ze zegt: “Yes.”
Lieg je als je je ogen sluit terwijl je bevestigend antwoord?
Links en rechts lees ik wel eens dat als iemand de ogen sluit en dan met een bevestigend antwoord komt, dit dús een leugen zou zijn. Deze bewering klopt niet; het sluiten van de ogen is weliswaar een regulatie maar niet per se omdat er gelogen wordt. Eerder is het de regulatie van een emotie of gevoel van spanning die de emotie oproept. Wat je dus kunt zeggen is dat dit onderwerp en deze specifieke vraag bij haar voor veel spanning zorgt.
Conclusie
Op basis van bovenstaande zou ik zeggen dat ze een van de beste actrices ter wereld zou zijn als zij al deze onbewuste bewegingen bewust zou kunnen maken. Mijn educated guess is daarom dat Meghan, wat je ook verder inhoudelijk vindt van wat zij zegt, zich op dit moment oprecht niet goed voelt in haar leven en rol als lid van het Britse koningshuis.
Ze is daarmee extra-echt; ze doet zich namelijk ook niet sterker voor dan ze is.
Dat voetbalcommentatoren en -analisten de wetenswaardigheden over de voetbalsport en iemands wel of niet presteren op het veld kunnen beoordelen, daar twijfel ik geen seconde aan. Natuurlijk kunnen ze dat. Maar als ik lees over en luister naar de commentaren die deze zelfde beroepsgroep uitbraakt over -in dit geval- de mens Kasper Dolberg, rijzen mij de haren te berge. Als voorbeeld een greep uit een ‘goed gesprek’ van afgelopen zaterdag bij Veronica Inside tussen Valentijn Driessen (Chef Voetbal bij de Telegraaf) en Johan Derksen.
“Die Dolberg, ik weet niet wat ‘daar’ mis mee is.”
“Het maakt hem allemaal niets uit.”
“Hij heeft geen enkele emotie.”
“Loopt na het scoren als een zoutzak naar de middenstip met een kop van ’Ja, wat kan mij het schelen’ in plaats van dat hij blij is!” (de ironie als je ziet vanuit welke gelaatstrekken deze zin wordt voortgebracht, is dan wel weer om te glimlachen).
Achterover hangend in hun tv-studiostoelen en niet gehinderd door de notie dat ze met weinig moeite iemand nog even extra onderuit trappen. Een jonge jongen, op zo’n belangrijk moment in zijn leven.
In het geval van bovengenoemde commentatoren worden ze betaald voor dit format van afzeiken. Een heel slechte zaak vind ik al dit soort ‘vermaak’ dat plaatsvindt over de rug van een ander. Ik pleit voor integriteit en nuance. Want laten we ajb niet vergeten: we hebben het over mènsen.
Het is zo’n moment waarop ik weer even heel scherp en zeker weet waarom ik doe wat ik doe. Namelijk vanuit mijn analyse van microbewegingen in het gezicht, kunnen duiden wie ik voor me heb, hoe hij zal reageren onder spanning en onder welke omstandigheden iemand niet tot z’n recht komt en hoe dan wel.
Deze vaardigheid toepassend op Kasper Dolberg, waag ik het twee dingen te stellen:
1) Het is misschien wel heel logisch dat hij in de situatie zoals bij Ajax is ontstaan, niet tot topprestaties komt.
2) Je kunt er vergif op innemen dat het hem wel degelijk boeit en dat zijn emoties intens zijn en diep gaan.
Analyse
Even een kleine uitleg van hoe dat zit met die analyse en duiding:
Onderzoek heeft uitgewezen dat ieder individu een consistente set van microbewegingen in het gezicht heeft, het zogenaamde Persoonlijk Non-verbale Repertoire (PNR). Deze bewegingen zijn zichtbaar ongeacht de situatie of interactie partner, zijn onbewust en niet te manipuleren.
Met de INSA methode voor non-verbale strategie analyse wordt dit PNR bepaald. Hoe? Door bewegend materiaal te bekijken en simpelweg de microbewegingen te turven.
Natuurlijk zijn mensen oneindig complex en individueel verschillend maar het PNR geeft ons essentiële informatie over iemands persoonlijkheid en deze consistente bewegingen zijn een reflectie van evenzo consistente elementen in de persoonlijkheid.
Het gaat niet over goed of slecht, sterk of zwak; ieder persoon heeft onderscheidende kwaliteiten en valkuilen en een basisbehoefte waar het de interactie betreft.
Het PNR van Kasper Dolberg
In de analyse van Kasper Dolberg komen de volgende microbewegingen consistent naar voren:
1) Halfgeloken oogleden
2) Optrekken van de wenkbrauwen waarbij de bovenste oogleden heel soms mee omhoog gaan maar meestal gaan ze meer hangen;
3) Als hij knippert sluiten zijn ogen vaak niet helemaal, dit is de zgn. deelknipper
4) Wenkbrauwen gaan in het midden omhoog
5) Beperkt knijpen van onderste oogleden (te weinig om mee te tellen)
6) Openhangende mond; spierspanning in wangen en kaak is vaak heel laag.
Deze bewegingssset duidt op de volgende karakteristieken:
Kwaliteiten:
Doorzetter
Onverstoorbaar
Is op rustige manier resultaatgericht
Heeft veel geduld
Gevoel voor de situatie
Groot incasseringsvermogen
Betrouwbaar, stevig, tolerant
Basisbehoefte:
Gevoel van ruimte, ook voor zijn aanpak
Aandacht voor relatie in de interactie
Reflexgedrag onder spanning:
Trekt zich terug in zichzelf
Haakt af bij verbale scherpte en negatieve druk
Loopt het risico het momentum te missen
De essentie van het reflexgedrag onder spanning van het “type Dolberg”, is het zich onzichtbaar maken, waardoor de beweging van het systeem letterlijk dan wel figuurlijk wegvalt.
En precies dat is wat je kan zien gebeuren over de gehele breedte van Dolberg’s uitingen: bewegingsloze gezichtsuitdrukking en in het veld te vaak net niet helemaal aangehaakt of net verkeerd getimed.
Even terug naar mijn twee beweringen aan het begin van dit artikel:
1) Kasper en Ajax
Ik weet dat ik heel voorzichtig moet zijn met wat ik hier zeg, omdat ik verre van inside expert ben op het vlak van voetbal dan wel Ajax, terwijl heel Nederland dat wel is. Alles wat ik ‘weet’, weet ik van wat ik heb gelezen of gehoord en daar ligt dan ook nog eens mijn subjectieve beleving overheen gevouwen. Neem dit mee als je leest wat ik nu schrijf en overweeg gewoon voor de lol de mogelijkheid ervan: vanuit mijn blik op de context bij Ajax op dit moment, is het verloop van de carrière van Kasper Dolberg de afgelopen twee jaar, wellicht niet verrassend.
Als voorbeelden noem ik het inzetten van Huntelaar als inspirator en aanjager voor Dolberg’s prestaties; dit lijkt eerder averechts te werken. Het jagen en killersinstinct van Huntelaar kunnen heel goed eerder intimiderend en opjagend zijn dan positief aanjagend. Als dit klopt dan legt het Dolberg eerder lam en logischerwijs maakt Huntelaar daar korte metten mee.
Ten Hag lijkt mij een heel goede coach en zeer betrokken bij zijn team en de individuele mens maar het zou kunnen dat hij geneigd is in de onderlinge interactie eerder nog wat harder druk te zetten op de prestatie. Hij zegt letterlijk: “Ik wil zien dat Kasper ervoor vecht en hij weet dat.” Op zich kan Dolberg dit prima aan alleen luistert de manier waarop nauw en is de reflex juist het omgekeerde als hij zich klem voelt gezet: hij valt meer stil en spreekt zich ook niet rechtstreeks uit over wat hij lastig vindt of liever anders ziet. Voor Ten Hag daarmee erg lastig.
2) Kasper en emotie
Voelt hij dan niets en heeft hij geen emotie? Ik zou zeggen eerder andersom: van binnen woedt een storm.
Maar kan hij dat niet eens uíten, laten zien, zodat we meer gevoel hebben bij hem?
Nee, dat is extreem moeilijk. Juist het feit dat hij die spanning ervaart, maakt dat hij zo bewegingsloos oogt en reageert. Hij kan niet anders, het is zijn (onbewuste) reflex. Hier meer vat op te krijgen, vergt inzicht en oefening. Heel veel oefening.
Onze spiegel
Wat ik me al schrijvend weer realiseer, is waar wij eerlijk naar moeten durven en blijven kijken. Namelijk dat – in dit geval- de behoefte om emotie bij Kasper Dolberg te zien, voortkomt uit het reflexsysteem van mensen die hem ongrijpbaar vinden; dus vanuit hun eígen behoefte aan houvast of vorm van push back. En dat veel van ons negatief uiten en – oordelen echt komt doordat het onszelf een ongemakkelijk gevoel geeft wanneer we in een interactie niet ontmoet worden in onze eigen basisbehoefte …
“Ik wil graag weten hoe ik overkom. Want als ik binnenkom, wie zíet men dan? En als ik met iemand in gesprek ben, hoe percipieert die ander mij?
Want ik merk de laatste tijd dat gesprekken niet gaan zoals ik wil; het voelt stroever, ik heb minder grip. Al een paar keer nu was ik aan het einde van een gesprek zo ver dat ik dacht: “Zo, nu kunnen we er een klap op geven!”, was zeker dat die ander daar ook was en dan toch … niets. Ga ik met lege handen naar huis en een vraagteken boven mijn hoofd.
En dat laatste vind ik misschien nog wel het ergste. Want welke signalen aan de overkant mis ik en wat doe ik zelf dan niet goed, dat ik de onderhandeling niet naar verwachting afrond?”
Tja. Lastige vragen, zeker als iemand gewend is vanuit zijn beleving de controle te hebben over situaties. En er van uitgaat dat hij de richting bepaalt.
We plannen onze gesprekken in en gaan aan de slag. Ik lees zijn gezichtstaal en neem hem mee in wat hij non-verbaal doet: alle microbewegingen van zijn oogleden en wenkbrauwen, het slikken, het vele knipperen en het naar boven wegdraaien van de ogen bij het denken en praten tegelijk. Ook zijn posture, de manier waarop hij zijn lijf draagt en wat dit alles doet in het contact met die ander.
Wat ik zie, is dat hij veelvuldig uit het contact gaat. Met zichzelf en daarmee dus ook in de interactie. Hij neemt fysiek afstand, door tijdens het gesprek zijn hoofd wat naar achteren te hellen waardoor zijn kin de lucht in gaat. En als hij echt op dreef is, sluit hij zijn ogen vaak voor langere tijd terwijl hij praat, waardoor hij het contact ook letterlijk onderbreekt. Dan is het hele concept van verbinding maken en het elkaar echt verstaan, inderdaad erg lastig.
Het effect van zijn non verbale uitingen is dat er een bepaalde ongrijpbaarheid en afstandelijkheid van hem uitgaat. Logischerwijs ontstaat bij een gesprekspartner dan de vraag en twijfel: “Hoeveel investeert hij nu echt: wat en hoeveel van zichzelf legt hij hierin en waarom zou ik dan willen investeren in deze relatie?”
Ik beluister zijn narratief op woordkeuze en toon en zet dit af tegen wat ik zie. Ik check wat ik kan opmaken over wie hij is, wat zijn gedragreflexen zijn en wat hij zelf nodig heeft. Ik vraag. Heel veel. En luister goed naar wat hij vertelt. Over interacties met anderen maar ook en nog belangrijker, de interactie met zichzelf.
Op basis van waar hij allemaal mee komt, begeleid ik hem in een aantal visualisaties, ademhalingsoefeningen en specifieke mentale oefeningen waar hij zichzelf mee kan voorbereiden en die hem helpen in de juiste ‘stand’ te gaan staan. Namelijk die stand waarmee hij optimaal present is in iedere interactie.
Hij krijgt inzicht in de verhalen die hij zichzelf vertelt en wat de effecten daarvan zijn in het contact met zichzelf en anderen. Hij leert wat er gebeurt als hij in zijn reflexgedrag schiet en wat de impact daarvan kan zijn op degene(n) met wie hij praat, Welke boodschappen hij uitzendt en in welke mate die af en toe incongruent zijn met wat hij zegt maar zéker met wat hij over wil brengen: namelijk het vertrouwen wekken, open en benaderbaar zijn en het waard zijn om in te investeren. Ook op persoonlijk niveau.
Even na ons laatste gesprek krijg ik een opgetogen telefoontje: “Ik heb zojuist een droomopdracht binnengehaald! Dank je wel.”
Wat precies maakt dat het hem nu wel lukte; lag dat allemaal aan onze gesprekken?
Lastig zo even te stellen. Dat zou ik ook niet zomaar doen, de allerbelangrijkste factor van succes is degene met wie ik werk zelf. Altijd.
Wat ik wel weet is dat na onze gesprekken mijn opdrachtgever zichzelf zo goed verstond dat het hem in staat stelde zichzelf ook zo over te brengen.
Vanachter zijn kop thee komt deze vraag en ik zie hem nog net met zijn oogjes knijpen in gespannen afwachting van het antwoord.
Sinds ik mijn examen Non Verbal Strategy Analysis behaalde, merk ik dat mijn kinderen mij sowieso met argusogen bekijken.
Het is ook wel ‘een dingetje’; dat je moeder kan lezen welke micro-bewegingen zich rond jouw ogen laten zien. En wat zij daaruit kan opmaken over bepaalde aspecten van jouw persoonlijkheid en het soort gedrag dat jij hoogstwaarschijnlijk laat zien als je spanning ervaart.
Die blik waarmee jij kijkt. In dit geval de letterlijke blik met al z’n impulsenen regulaties waarvan ieder mens een eigen, onbewust patroon laat zien, vooral wanneer het spannend of oncomfortabel wordt. Jouw blik en de impact ervan op een ander. Onbewust voor jou maar veelzeggend en helder voor mij. Deze bijzondere non-verbale tool stelt mij in mijn werk met mensen in staat hun blik objectief te analyseren en vervolgens begrijpend te lezen. Bere-interessant!
Ik besluit hem even te plagen, geruststellen kan altijd nog: “Ja vent, klopt. Ik zie nu precies wanneer jij de waarheid vertelt en wanneer jij mij voor de gek probeert te houden! Dat zie ik aan alle kleine beweginkjes van en rond jouw ogen.”
Met een diepe zucht laat hij zijn kop thee zakken, waar hij zich daarnet nog zo comfortabel achter dacht te kunnen verstoppen met alleen zijn ogen zichtbaar.
“Ik vind dat niet leuk, mam, het is best wel superirritant!”
Zijn rechterwenkbrauw schiet de lucht in terwijl zijn oogleden juist wat verder over zijn iris zakken. Een fronsje, een knijpje; mijn lieve jongste heeft het even zwaar.
“Het is ook maar een grapje. Ik kan niet zeker weten of je jokt, hoor. Wat ik wél kan zien als jij mij iets vertelt, is hoe spannend jij het vindt om het daarover te hebben. Zelfs als jij je héle gezicht en lijf in bedwang houdt, verraden de spiertjes van en rond jouw ogen je: wat zij doen en niet-doen, dat kan ik lezen. Maar het hoeft niet per se te zijn dat je dan jokt, het zou allerlei redenen kunnen hebben. Dus zou ik jou daarover een vraag stellen om te zien of ik je misschien ergens mee kan helpen.”
Want dit is natuurlijk het allerleukste van deze kunde: het spot on jouw nonverbale impact op een ander of binnen een team te kunnen inschatten en welk soort behoeften je hebt waar het bepaalde lastige situaties, interacties en communicatie betreft. Je te kunnen helpen hierin effectiever te zijn en de juiste interventies te plegen, op jezelf of jegens de ander(en).
Bewegingloos kijkt hij me nu aan. Fronst, haalt zijn schoudertjes licht op en laat mij dan achter in de keuken. Ik peins nog wat na.
2 Minuten later komt hij weer terug met onze IPad in zijn handen en een enorme, diepzwarte zonnebril op zijn neus. Míjn zonnebril.
“Mama, kijk nou! Er zit een héle grote barst in het scherm van jouw IPad en ík weet niet hoe dat kan ….”
van dichtbij 